Çinko vücudumuzda çok sayıda önemli görevleri olan, bağışıklık sisteminin sağlığı için önemli bir mineral. Vücudun depolamadığı bir eser element olduğu için çinkonun yiyeceklerimizde (gerekirse takviyelerimizde) bulunması gerekiyor. Çinko eksikliğinde vücut hastalıklara daha açık hale geliyor. Çinkonun hücre bölünmesinde, büyümesinde ve yara iyileşmesinde rolü çok belirgin. Magnezyum gibi çinko da çok sayıda önemli enzim aktivitesinde rol oynar (bir kofaktördür). Halihazırda faaliyeti çinkoya bağlı 300 kadar enzim biliniyor.
Sağlık için Önemi
Çinkonun çok çeşitli görevleri bulunuyor. Aynı zamanda doğal bir enflamasyon karşıtı ve antioksidan.
Eksikliği en fazla veya ilk olarak bağışıklık sistemini, duyu organlarının fonksiyonunu (özellikle tat ve koku alma), cildi etkiliyor. Ayrıca henüz görüşte ne denli etkili olduğu bilinmemekle beraber, çinkonun ışığın algılanmasında ve sinir sistemine sinyal gönderilmesinde A vitaminiyle beraber çalıştığı biliniyor.
Hücre bölünmesi ve büyümesinde çinkonun çok önemli olduğunu belirtmiştik. Bu demektir ki hamilelikte ve emzirirken annelerin ekstra çinko almaları gerekir. Çocukların yeterli ve çeşitli beslenmelerinin dışında, çölyak gibi gıda duyarlılığı ve bağırsak hastalıklarına dikkat etmek gerekiyor. Çölyak ince bağırsak iç çeperini zedeliyor; beslenme eksiklikleri ve büyüme geriliğine sebep olabiliyor. (Biliyorsunuz çölyak bazı tahıllarda [buğday, arpa, çavdar, bazen yulaf] bulunan gluten proteininin bağırsak iç cidarını zedelemesi nedeniyle ortaya çıkıyor. Beslenmeyi değiştirerek bağırsakları düzeltmek mümkün.)
Çinko erkeklerde üreme açısından da önemli. Sperm sayısı ve canlılığının çinko eksikliğinde azaldığı bilimsel çalışmalarla gösterilmiş. Bu konuda sorunu olan erkekler vücutlarındaki selenyum miktarını da ya doğal yollarla veya takviyeyle artırmalı. (not : Ayçekirdeği, brezilya cevizi, kırmızı et, balık, yumurta, tavuk, mantar, tahıllar doğal selenyum kaynakları. )
Enfeksiyonlar, steroid kullanımı,stres ve travma da vücudun çinko kullanımını, dolayısıyla çinko ihtiyacını artırır. Crohn hastalığı gibi bağırsakların enflamatuar hastalıklarında hasar gören bağırsak cidarından çinko dahil, besin öğelerinin emilimi kötü yönde etkilenmiş olacağından çinko eksikliği de oluşabilir.
Çinkoyu antibiyotik ve diğer ilaçlarınızla birlikte kullanırken ilacın etkinliğini azaltmamak ve aldığınız takviyenin boşa gitmemesi için özenli olmak gerekiyor. Çinko ve antibiyotik birbirlerinin emilimini etkileyebiliyor. Antibiyotiği çinkodan en az iki saat önce ya da 4 - 6 saat sonra almak gerekiyor. İlaç kullandığınız dönemlerde doktorunuza çinko takviyesinin (eğer kullanıyorsanız) bir sorun oluşturup oluşturmayacağını sorun.
İçinde bulunduğumuz, nezle, soğuk algınlığı gibi rahatsızlıklara sık yakalandığımız sonbaharda ilginizi çekebilecek bir konu : Medline’ın sitesinde çinko hakkında edinilen yeni iki bilgiden bahsediliyor.
https://medlineplus.gov/ency/article/002416.htm
* En az beş ay süreyle çinko takviyesi alındığında soğuk algınlığına yakalanma riski düşüyor.
* Soğuk algınlığının ilk belirtilerini fark eder etmez, 24 saat içinde çinko takviyesi alınırsa, soğuk algınlığının süresi ve şiddeti azalıyor.
https://medlineplus.gov/ency/article/002416.htm
* En az beş ay süreyle çinko takviyesi alındığında soğuk algınlığına yakalanma riski düşüyor.
* Soğuk algınlığının ilk belirtilerini fark eder etmez, 24 saat içinde çinko takviyesi alınırsa, soğuk algınlığının süresi ve şiddeti azalıyor.
(MEDLINE, yaşam bilimleri [eczacılık, tıp, hemşirelik, veterinerlik …] ve biyomedikal konularda yapılmış araştırma, dergi yazıları vs. kaynaklara ulaşan bir veritabanı.)
ÇİNKONUN GÖREVLERİ ve YARARLARI
ÇİNKONUN GÖREVLERİ ve YARARLARI
* Çinko ishalin iyileştirilmesinde etkili. Dünyada her yıl beş yaşın altında 1,6 milyon çocuğun ishal yüzünden öldüğünü okumak yürek burkucu. (Bilgi WHO, Dünya Sağlık Örgütü’nden)
* Toronto Üniversiyesi’nde yürütülen,Neuron dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre çinko nöronların birbirleriyle haberleşmesinde önemli rol oynuyor. Böylece hatıraların oluşmasında ve öğrenmede gerekli bir mineral.
* Enflamasyonda etkili (işte bu bizi ilgilendiriyor!)
* Antioksidan olduğu için serbest radikalleri arayıp yokeden bir faktördür. Özellikle erkeklerde prostat bezini korur.
* Maküler dejenerasyonun (sarı nokta hastalığı) tedavisinde etkili
* Yara iyileşmesinde etkili olduğunu söylemiştik
* Vücuttaki testosteron miktarını düzenliyor ve kontrol ediyor
* Kollajen sentezinde, böylelikle cilt sağlığının korunmasında rol oynuyor.
* Protein ve DNA sentezinin, çeşitli enzim faaliyetlerinin, karbonhidrat metabolizmasının önemli bir parçası
* Akne sorununda çinko eksikliğinden şüphelenmek gerekir (önceki iki maddeyi de dikkate alarak)
* Toronto Üniversiyesi’nde yürütülen,Neuron dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre çinko nöronların birbirleriyle haberleşmesinde önemli rol oynuyor. Böylece hatıraların oluşmasında ve öğrenmede gerekli bir mineral.
* Enflamasyonda etkili (işte bu bizi ilgilendiriyor!)
* Antioksidan olduğu için serbest radikalleri arayıp yokeden bir faktördür. Özellikle erkeklerde prostat bezini korur.
* Maküler dejenerasyonun (sarı nokta hastalığı) tedavisinde etkili
* Yara iyileşmesinde etkili olduğunu söylemiştik
* Vücuttaki testosteron miktarını düzenliyor ve kontrol ediyor
* Kollajen sentezinde, böylelikle cilt sağlığının korunmasında rol oynuyor.
* Protein ve DNA sentezinin, çeşitli enzim faaliyetlerinin, karbonhidrat metabolizmasının önemli bir parçası
* Akne sorununda çinko eksikliğinden şüphelenmek gerekir (önceki iki maddeyi de dikkate alarak)
* Vücuttaki çinko eksikliğini kapatarak ekzemayı (atopik dermatit) iyileştirebilir
* Kronik yorgunluğa iyi geldiği belirtiliyor (bu da MS hastaları için özellikle önemli)
* Kronik yorgunluğa iyi geldiği belirtiliyor (bu da MS hastaları için özellikle önemli)
ve daha fazlası...
Doğal Kaynaklar
Hayvansal çinko kaynaklarının (dana, kuzu, tavuk vs. eti) emilim açısından daha avantajlı olduğu söyleniyor. Kırmızı et mümkün olduğunca serbest otlayarak beslenmiş hayvanlardan sağlanmalı. Bir adet istridyenin çinko içeriği inanılmaz yüksek (Bir yetişkinin günlük ihtiyacını karşılayacak kadar). İstridye pek karşılaştığınız ve tercih edeceğiniz bir yiyecek olmayabilir. Diğer kabuklu deniz hayvanlarında da bol miktarda çinko var.
Kuruyemiş ve tohumlarda, özellikle kabak çekirdeği, kaju, badem ve susamda (dolayısıyla tahinde) bol çinko bulunuyor. Kurufasülye, nohut, mercimek gibi baklagilleri özellikle önceden suda bekleterek kullanalım. Bazı kaynaklara göre baklagillerin içinde bulunan fitat çinkoyu bağlayan, yani vücut tarafından emilimini azaltan bir antibesin. Antibesinler (fitat, lektin, saponin, oksalat vb. beslenmemize katkısı olmayan, bilakis bazı besin öğelerinin emilimini engelleyen, bitkisel yiyeceklerin içinde bulunan kimyasallar) konusunu da ele almamız gerekecek. Baklagilleri ve kuruyemişleri 12 - 24 saat önceden ıslatır, suyunu zaman zaman süzer, değiştirir ve pişirmeden / tüketmeden önce yıkarsanız bu antibesinlerden kurtulursunuz.
Hayvansal besinler, kuruyemiş (yerfıstığı, kabakçekirdeği vs.), baklagiller (bezelye vb.) kadar yüksek miktarda olmasa da domates, pancar yeşillikleri, kabak, brokoli, maydanoz gibi sebzelerde, yulaf, karabuğday (diğer adı greçka, glutensizdir) gibi tahıllarda da çinko bulunuyor. Yoğurt, zencefil, kayısı, kivi, böğürtlen gibi birçok yiyecekte de. Yine aynı noktaya geliyoruz : vejetaryen olun olmayın, besin öğelerinden yana eksiklik yaşamamak için çeşitli beslenmek gerekiyor. Bol yeşillik ve sebze tüketmek - çok sayıda faydasının yanında - çinko eksikliğinden de sizi korur. Ayrıca kuruyemiş, tohum tüketerek ve bulabiliyorsanız natürel kaynaklardan beslenmiş hayvan etleri yiyerek mineraller açısından da zengin beslenmiş olursunuz.
Zaman zaman blog'a bağlantı vermektense direkt kopyala/yapıştır yöntemiyle yazılarımı paylaşmayı daha pratik (?) bulan kişiler oluyor. Ben de arada sırada böyle selam vermeyi düşündüm herkese. Has okurlar ve çabama saygı duyan sevgili misafirler, böldüğüm için kusura bakmayın. şu yazıyı okumuş muydunuz? ipek yavuz
Zaman zaman blog'a bağlantı vermektense direkt kopyala/yapıştır yöntemiyle yazılarımı paylaşmayı daha pratik (?) bulan kişiler oluyor. Ben de arada sırada böyle selam vermeyi düşündüm herkese. Has okurlar ve çabama saygı duyan sevgili misafirler, böldüğüm için kusura bakmayın. şu yazıyı okumuş muydunuz? ipek yavuz
Tavsiye Edilen Günlük Miktar (RDA)
Çocuklarda
1-8 yaş : 3-5 mg (yaş büyüdükçe artar)
Erkeklerde :
9-13 yaş : 8 mg
14 yaş sonrasında ve yetişkin erkeklerde : 11 mg
Kadınlarda :
8 yaş üstünde 8 mg’da sabit kalıyor
14-18 yaş aralığında 9mg’a çıkıyor
Hamile ve emziren kadınlarda yaşa göre 11-13 mg
Çinko Eksikliğinde Karşılaşılabilecek Sorunlar :
- Bağışıklık sisteminde zayıflık, dolayısıyla enfeksiyonlara ve çeşitli hastalıklara açık olma hali
- Büyüme geriliği
- Kemiklerde büyüme geriliği, iskelet sisteminin sağlam / güçlü ve sert olamaması
- Tansiyon düşüklüğü
- Koku ve tat alma duyularında zayıflık
- İştahsızlık
- Cildin soluk olması, ciltte kuruluk
- Depresyon
- İshal
- Kilo kaybı
- Saç dökülmesi
- Yorgunluk
- Tırnaklarda beyaz lekeler (çinko eksikliğine karşı sizi uyaracak bir işaret)
- Bağışıklık sisteminde zayıflık, dolayısıyla enfeksiyonlara ve çeşitli hastalıklara açık olma hali
- Büyüme geriliği
- Kemiklerde büyüme geriliği, iskelet sisteminin sağlam / güçlü ve sert olamaması
- Tansiyon düşüklüğü
- Koku ve tat alma duyularında zayıflık
- İştahsızlık
- Cildin soluk olması, ciltte kuruluk
- Depresyon
- İshal
- Kilo kaybı
- Saç dökülmesi
- Yorgunluk
- Tırnaklarda beyaz lekeler (çinko eksikliğine karşı sizi uyaracak bir işaret)
Fazla Çinko Tüketildiğinde Karşılaşılabilecek Problemler
Çinko tat alma duyumuz açısından da önemliymiş. Çinko eksikliği hipoguzi adı verilen tat alma yetersizliği ile ortaya çıkabiliyorken fazla çinko alımında da ağızda kötü veya metalik bir tat hissedilebilirmiş.
Doğal yiyeceklerde bulunan çinkonun tüketilmesiyle doz aşımı yaşandığı hiç rapor edilmemiş. Aşırı çinko alımı, gıda takviyelerinin fazla kullanılması veya evde kullanılan bazı kimyasallarda bulunan çinko okside maruz kalınması sonrasında yaşanan bulantı, kusma, başağrısı, mide krampları veya ağrısı, ishalle veya soğuk algınlığına benzer etkilerle (üşüme, ateş, öksürük, başağrısı, yorgunluk) anlaşılabilir. Çinko uzun süre boyunca fazla alındığında bakır eksikliği, bağışıklık sisteminin zayıflaması (enfeksiyonlara yakalanma sıklığında artış) ve HDL kolesterolde düşüş yaratabilir.
Testlerle günlük alınması önerilen en yüksek doz (UL) 40 mg olarak belirlenmiş.
Çinkoyu takviye olarak haftada biriki kez kullanırdım (Sonradan bahsedeceğim trigeminal nevraljide çinko+magnezyum+B3 vitamini kombosunun faydasını görmüştüm.). Çinko konusunda okuduklarımdan sonra özellikle bu netameli mevsimde bu takviyeyi D3 vitaminiyle birlikte düzenli kullanmaya karar verdim, tabii fazla tüketimi konusundaki uyarılara dikkat ederek.
Takviye serimize B vitaminleriyle devam edeceğiz.
Vidyolar : (ısrarla 'video' yerine 'vidyo' yazmaya devam ediyorum. Bakalım sıkılacak mıyım?)
https://www.youtube.com/watch?v=eBS2joIc0lA Dr.Axe çinkodan bahsediyor
https://www.youtube.com/watch?v=dkv1rW6JQcM Dr.Berg çinko - 1. bölüm
https://www.youtube.com/watch?v=KlJM_e4-iXY Dr. Berg çinko - 2. bölüm
https://www.youtube.com/watch?v=qph8JsQ-CJQ Dr. Berg çinko - 3. bölüm
Kaynaklar :
